شرایط تمدید و گرفتن پاسپورت+ مدارک موردنیاز و هزینه

• نویسنده: ملیکا برزوئی
• آموزشی

گرفتن پاسپورت اولین قدم برای برنامه‌ریزی سفر به خارج از کشور است. در واقع پاسپورت یکی از اسناد هویتی در فرآیند مهاجرت یا انواع سفرهای تفریحی و توریستی بوده و همراه داشتن آن الزامی است. به زبان ساده، پاسپورت شناسنامه و اعتبار شما در خارج از خاک کشور به حساب می‌آید و بدون آن شما یک فرد بی هویت به شمار خواهید آمد. تبعه و شهروند هر کشور می‌تواند برای دریافت پاسپورت یا گذرنامه ملی خود اقدام نماید و افراد چند تابعیتی نیز می‌توانند چندین پاسپورت از ملیت‌های مختلف را دریافت کنند. اما برای گرفتن پاسپورت به کجا مراجعه کنیم و چه مدارکی را باید به همراه داشته باشیم؟

در حال حاضر 3 نوع پاسپورت در ایران برای متقاضیان بسته به شرایط خاص متقاضی صادر می‌گردد:

پاسپورت عادی یا توریستی

این پاسپورت عمومی‌ترین نوع پاسپورت در ایران برای متقاضیان سفر به خارج از کشور می‌باشد که برای مقاصد توریستی، تجاری، زیارتی، تحصیلی و در کل مهاجرتی به کار می‌رود. به عبارت دیگر تمامی افرادی که قصد دریافت ویزای توریستی و در کل خروج از مرز کشور به هر دلیل حتی برای یک لحظه را دارند، باید ابتدا این پاسپورت را دریافت کنند.

پاسپورت دیپلماتیک

این نوع پاسپورت به مسئولین سیاسی و دیپلمات‌های کشور اختصاص داشته و از قوانین و رویه‌های خاصی برخوردار است.

پاسپورت خدمت

تمامی کارمندان دولتی که برای انجام ماموریت‌های کاری خود لازم است که از کشور خارج شوند، می‌توانند این پاسپورت را دریافت کنند. پاسپورت خدمت مانند پاسپورت دیپلماتیک نیز از رویه‌های به‌خصوص خود پیروی می‌کند. البته همانطور که ذکر شد این پاسپورت برای کارمندان دولتی برای انجام ماموریت‌های کاری خود است و اشتباه نشود که هر کس شغل دولتی داشته باشد، این نوع پاسپورت به آن تعلق نخواهد گرفت.

گذرنامه بیومتریک ایران

گذرنامه بیومتریک (Biometric Passport) از لحاظ ظاهری مشابه پاسپورت‌های عادی است؛ با این تفاوت که بر روی آن یک تراشه کوچک قرار دارد. این تراشه الکترونیکی شامل اطلاعاتی مانند اثر انگشت، عکس دیجیتال و تصویر عنبیه چشم می‌شود. پاسپورت‌های بیومتریک دارای مزایای مختلفی هستند که از جمله می‌توان به مواردی مانند سرعت‌بخشی به فرآیند تررد مسافران و کاهش کلاهبرداری‌های مرتبط با گذرنامه اشاره کرد. 

برای گرفتن پاسپورت باید ضمن جمع‌آوری مدارک زیر به صورت فیزیکی در نزدیک ترین دفتر پلیس +10 حاضر شوید.

• ارائه اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی (عکس دار برای افراد 15 سال به بالا)
• در صورت عدم وجود شناسنامه و کارت ملی، تاییدیه ثبت احوال
• عکس بیومتریک که در دفتر پلیس +10 گرفته می‌شود.
• اجازه نامه کتبی محضری پدر یا قیم قانونی ویژه شخص زیر 18 سال
• اجازه نامه کتبی محضری همسر بانوان متاهل
• ارائه گواهی فوت و اصل شناسنامه باطل شده همسر متوفی
• ارائه اصل طلاق‌ نامه ویژه بانوانی که از همسر خود جدا شده‌اند.
• ارائه کارت پایان خدمت یا معافیت از خدمت ویژه آقایان
• ارائه مجوز کتبی از سمت محل تحصیل به سازمان نظام وظیفه ویژه دانشجویان
• آقایانی که سن آن‌ها بیشتر از 50 سال باشد، نیازی به ارائه کارت پایان خدمت یا معافیت ندارند.
• گواهی اشتغال به تحصیل، دفترچه بیمه و یا گذرنامه ویژه افراد زیر 15 سال
• ارائه مدارک و یک قطعه عکس از کودک زیر 6 سال (اما عدم الزام به حضور)
• ارائه نامه از یگان حفاظت ویژه بازنشستگان نظامی (کمتر از 5 سال بازنشسته شده)
• اصل و کپی کارت کانون بازنشستگان ویژه بازنشستگان نظامی (بیش از 5 سال بازنشسته شده)
• ارائه نامه موافقت یگان حفاظت ویژه نظامیان شاغل (ابتدا ارائه به دبیرخانه اداره گذرنامه و سپس ارائه به پلیس +10)

مدارک اختصاصی لازم برای گرفتن پاسپورت خانم ها

• بانوانی که متاهل هستند، برای دریافت گذرنامه خود نیاز به موافقت نامه کتبی همسرشان یا اجازه محضری دارند.
• بانوانی که همسر خود را از دست داده‌اند باید گواهی فوت یا شناسنامه باطل شده همسر را برای دریافت پاسپورت همراه داشته باشند.
• بانوانی که طلاق گرفته‌اند، ملزم به ارائه اصل طلاقه نامه هستند.
• بانوان مقیم خارج کشور برای گرفتن پاسپورت نیازی به موافقت نامه محضری ندارند.

مدارک اختصاصی لازم برای گرفتن پاسپورت آقایان

• آقایان مشمول خدمت سربازی می‌توانند اجازه یا موافقت نامه خروج از کشور را از سازمان وظیفه عمومی دریافت کنند.
• کپی و اصل کارت پایان خدمت یا معافیت برای دریافت پاسپورت الزامی است.
• آقایان دانش آموز و دانشجو برای دریافت گذرنامه و خارج شدن از کشور، باید نامه اشتغال به تحصیل را دریافت کرده و به سازمان وظیفه عمومی تحویل دهند.

شرایط تمدید پاسپورت

پاسپورت ایرانی به مدت 5 سال اعتبار دارد و بعد از گذشت 5 سال باید نسبت به تمدید یا تعویض پاسپورت اقدام کنید. همچنین در موارد زیر نیز می‌توانید درخواست صدور پاسپورت جدید دهید:

• مفقود شدن گذرنامه
• آسیب فیزیکی پاسپورت
• پر شدن صفحات گذرنامه
• هنگام درخواست تفکیک نام فرزندان از گذرنامه

اما برای تمدید گذرنامه چه باید کرد؟ به این منظور، با در دست داشتن مدارک موردنیاز برای گرفتن پاسپورت که پیش‌تر بدان اشاره شد، به دفاتر پلیس +10 مراجعه کنید. همچنین این امکان وجود دارد که به صورت اینترنتی و از طریق سایت دفاتر خدمات الکترونیک درخواست خود را ثبت نمایید. پس از ثبت درخواست تمدید پاسپورت، نهایتا دو هفته بعد گذرنامه شما از طریق پست به دستتان خواهد رسید.

شرایط اخذ پاسپورت در موارد خاص

افراد در شرایطی، ملزم به ارائه مدارک خاصی برای دریافت گذرنامه هستند. در ادامه سعی کرده‌ایم شرایط دریافت پاسپورت برای موارد خاص را توضیح دهیم.

شرایط گرفتن پاسپورت برای دختران مجرد 

دختران مجردی که بالای 18 سال سن دارند، برای خروج از کشور نیازی به اجازه پدر یا قیم قانونی ندارند. در مقابل دختران مجرد زیر 18 سال برای دریافت گذرنامه به اجازه پدر یا قیم قانونی نیاز خواهند داشت.

شرایط گرفتن پاسپورت برای بانوان مطلقه

بانوان مطلقه بالای 40 سال برای خروج از کشور نیاز به اجازه ولی یا سرپرست قهری خود ندارند. اما تا قبل از سن 40 سالگی، بدون اجازه ولی یا سرپرست قهری حق خروج از کشور را نخواهند داشت؛ حتی اگر موفق به گرفتن پاسپورت شده باشند.

آقایانی که بالای 50 سال سن دارند، نیازی به کارت پایان خدمت نخواهند داشت. اما افرادی که مشمول خدمت سربازی هستند، با گواهی اشتغال به تحصیل، سپرده مالی و وثیقه می توانند برای دریافت گذرنامه اقدام کنند.

اگر هنوز دوران سربازی خود را نگذرانده و یا شامل معافیت نیز نمی‌شوید، برای دریافت پاسپورت باید از رویه‌های خاصی پیروی کنید. یکی از مهم‌ترین این شرایط ارائه وثیقه بانکی متناسب با نوع سفر است که مبلغ وثیقه‌ مورد بحث بسته به نوع سفر فرد مشمول خدمت به شرح زیر می‌تواند متفاوت باشد:

• مبلغ وثیقه ویژه سفرهای سیاحتی یا همان توریستی: مبلغ 30 میلیون تومان وجه نقد
• مبلغ وثیقه ویژه سفرهای علمی: مبلغ 15 میلیون تومان وجه نقد
• مبلغ وثیقه ویژه ویژه سفرهای زيارتی: مبلغ 5 میلیون تومان وجه نقد
• مبلغ وثیقه ویژه سفرهای ورزشی: مبلغ 30 میلیون تومان وجه نقد
• مبلغ وثیقه ویژه سفرهای مطالعاتی : مبلغ 8 میلیون تومان وجه نقد
• مبلغ وثیقه ویژه سفرهای دوره‌های مشترک مطالعاتی: مبلغ 15 میلیون تومان وجه نقد
• مبلغ وثیقه ویژه سفر برای ادامه تحصیل (به شرط داشتن معافیت تحصیلی): 40 میلیون تومان وجه نقد

شرایط دریافت پاسپورت برای دانشجویان مشمول خدمت سربازی

دانشجویان مشمول خدمت سربازی با داشتن برگه اشتغال به تحصیل می‌توانند پاسپورت بگیرند و به خارج از کشور سفر کنند. البته اخذ پاسپورت برای مشمولان خدمت سربازی به شرط رعایت موارد زیر امکان‌پذیر است:

• ارائه وثیقه به سازمان نظام وظیفه
• نداشتن غیبت سربازی
• آماده کردن برگه معافیت تحصیلی و تحصیل در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری

شرایط گرفتن پاسپورت در خارج از کشور

ایرانیان خارج از کشور می‌توانند برای دریافت یا تمدید پاسپورت خود به سامانه میخک مراجعه کنند. در این سامانه باید در قسمت امور گذرنامه، اطلاعات خود را ثبت کرده و درخواست دریافت یا تمدید گذرنامه بدهند.

اولین سوالی که بعد از جمع آوری مدارک مورد نیاز به ذهن می‌رسد این است که برای گرفتن پاسپورت کجا بریم؟ شما به عنوان یک شهروند ایرانی برای درخواست پاسپورت ملی خود و یا تمدید آن تنها کافیست که به یکی از دفاتر پلیس +10 مراجعه کنید.

پس از تکمیل فرم مورد نیاز و ارائه مدارک ضروری، درخواست خود را ثبت می‌کنید. در حال حاضر برای کلیه شهروندان ایرانی و بدون هیچ‌ گونه محدودیت سنی، پاسپورت مستقل صادر خواهد شد.

عکس پاسپورت در دفاتر پلیس +10 و کیوسک‌هایی که در این دفاتر وجود دارند، گرفته می‌شود. البته برخی از افراد مجاز به استفاده از خدمات عکس بیومتریک در دفتر پلیس +10 نیستند:

• کودکان زیر 3 سال
• اقلیت‌های مذهبی با ظاهر خاص
• افراد با جراحت از ناحیه سر
• افراد تحت درمان شیمی درمانی
• افرادی که دوره نقاهت جراحی زیبایی را می‌گذارنند.

اگر عکسی مطابق با شرایط موردنیاز برای گذرنامه دارید، نیازی به گرفتن عکس بیومتریک نخواهید داشت. شرایط عکس برای آقایان و بانوان به شرح زیر است.

شرایط عکس آقایان برای گذرنامه

• رنگ لباس نباید همرنگ پس زمینه باشد.
• تصویر آقایان باید طوری باشد که گوش‌ها دیده شوند.
• لباس رنگ روشن یا سبز رنگ برای آقایان ممنوع است.
• نباید از کلاه، کروات و زیورآلات استفاده کنند.
• مدل مو و ریش غیرمتعارف ممنوع است و لب‌ها باید نمایان باشند.
• پوشیدن لباس‌هایی با یقه خیلی باز یا یقه خیلی بلند ممنوع است.

شرایط عکس بانوان برای گذرنامه

• بانوان با بیشتر از 6 سال سن، باید حجاب کامل (مقنعه با رنگ تیره به جز رنگ سبز) داشته باشند.
• دختران زیر 6 سال سن، باید لباس پوشیده داشته باشند و گوش‌هایشان پیدا باشد.
• استفاده از زیورآلات برای بانوان ممنوع است.

پس از گذشت حدود 10 روز، پاسپورت شما صادر شده و برایتان پست می‌شود. لازم به ذکر است که حضور فرد متقاضی با مدارک ضروری هنگام درخواست پاسپورت ضروری است.

سریع ترین راه گرفتن پاسپورت

سریع‌ترین راه دریافت پاسپورت، از طریق روش اینترنتی است. پلیس مهاجرت و گذرنامه ناجا طرح دریافت غیرحضوری گذرنامه را ارائه کرده است. برای دریافت گذرنامه به صورت غیرحضوری کافی است به آدرس وب‌سایت خدمات الکترونیک egozar.epolice مراجعه کنید.

بعد از احراز هویت، لازم است اطلاعات درخواستی را ثبت کنید و با پشت سر گذاشتن همه مراحل، درخواست پاسپورت را تکمیل نمایید. با انتخاب روش اینترنتی گرفتن پاسپورت می‌توانید گذرنامه خود را چند روز بعد از ثبت اطلاعات، از طریق پست در درب منزل خود تحویل بگیرید.  

مدت اعتبار پاسپورت ایران

پاسپورت در ایران به مدت اعتبار 5 ساله صادر می‌شود. یکی از مسائلی که ممکن است مردم کمتر به آن توجه کنند، مدت زمان اعتبار پاسپورت آن‌هاست. اغلب برای خروج از کشور و در کل هرگونه درخواست مهاجرتی یا مسافرتی به سفارت هر کشور، پاسپورت شما باید حداقل 6 ماه اعتبار داشته باشد. برای مهاجرت هم توصیه می‌شود که پاسپورت شما حداقل 2 سال اعتبار داشته باشد و اگر هم که تازه باشد (5 سال اعتبار) که چه بهتر.

پس فرقی نمی‌کند که کشوری که قصد سفر به آن را دارید، نیازمند ویزا است یا خیر، اولین قدم شما بازبینی مدت زمان اعتبار پاسپورت‌تان می‌باشد. در صورتی که کمتر از 6 ماه از اعتبار پاسپورت شما باقی مانده، باید برای تمدید آن اقدام کنید. اعتبار 5 ساله پاسپورت ایران ممکن است در برخی موارد مشکل ایجاد کند. به عنوان مثال ویزای مولتی کانادا که نوعی از ویزای توریستی این کشور است، 10 ساله است اما چون پاسپورت ایرانی 5 ساله بوده، پس ویزای مولتی کانادا نیز 5 ساله صادر خواهد شد و دیگر موارد مشابه.

مدت زمان آماده شدن پاسپورت

همانطور که اشاره شد، پس از درخواست و با گذشت 10 روز پاسپورت شما صادر شده و برایتان پست می‌شود. اما موارد بسیاری هستند که در آن ظرف 2 الی 3 روز کاری پاسپورت فرد صادر می‌شود. برعکس آن هم ممکن است اتفاق بی‌افتد و صدور پاسپورت تا 20 روز هم ممکن است طول بکشد. بنابراین معمولا می‌توان بازه زمانی بین یک هفته تا نهایت 20 روز کاری را برای صدور پاسپورت در نظر گرفت. شما می‌توانید متوسط زمان 10 روز را در نظر بگیرید و چه بسا صدور در کمتر از 5 روز هم بسیار اتفاق می‌افتد.

گم شدن پاسپورت

در صورتی که پاسپورت خود را به هر دلیلی گم کنید، باید به اداره گذرنامه واقع در غرب تهران مراجعه کرده و برای پاسپورت خود اعلام مفقودی کرده و سپس از ابتدا باید روند دریافت پاسپورت جدید خود را طی کنید. البته اگر اعتبار پاسپورت مفقود شده‌ی شما به اتمام رسیده باشد، نیازی به ارائه گزارش مفقودی نیست و می‌توانید مستقیما برای گرفتن پاسپورت جدید خود اقدام نمایید.

گم شدن پاسپورت ایرانی در خارج از کشور

در صورت گم شدن پاسپورت خود ابتدا این موضوع را به پلیس محلی اطلاع دهید. سپس یک گزارش کامل در مورد نحوه مفقودی گذرنامه تهیه کرده و آن را همراه با فرم‌ یا فرم‌های درخواستی به وب‌سایت سفارت یا کنسولگری ایران در کشور مقصد ارسال کنید. سفارت، کنسولگری یا نمایندگی ایران در خارج از کشور پس از بررسی‌ درخواست ارسالی، یک نوبت حضوری برای شما تعیین می‌کند که باید همراه با کارت شناسایی و پرینت مدارک و گزارش‌های مرتبط با مفقودی به محل مشخص شده مراجعه کنید.

سفارت یا نمایندگی مربوطه پس از طی مراحل مورد نیاز یک گذرنامه موقت برای شما صادر می‌کند که با استفاده از آن می‌توانید به ایران بازگردید. به محض ورود به ایران دوباره درخواستی را برای صدور پاسپورت جدید ایجاد کرده و در زمان مشخص برای انجام مراحل اداری به پلیس ۱۰+ مراجعه کنید.

هزینه صدور پاسپورت در سال 1403، جمعا در حدود 470 هزار تومان خواهد شد. این مبلغ برای درخواست اول پاسپورت، درخواست مجدد به علت تمدید، مفقودی، تعویض به دلیل مخدوش شدن و... فرقی ندارد. این هزینه کلی به تفکیک شامل موارد زیر می شود:    

• هزینه عوارض شهرداری: 20000 تومان
• هزینه عکس بیومتریک: 21600 تومان
• هزینه چاپ پاسپورت: 200 هزار تومان
• هزینه احراز هویت متقاضی:50400 تومان
• تعرفه ارائه خدمت در دفتر پلیس +10 به همراه هزینه پست و پیامک: 161437 تومان

پرداخت کلیه مبالغ ذکر شده از طریق دستگاه کارتخوان موجود در مراکز پلیس +10 امکان‌پذیر است.

هرگز اینطور به اشتباه تصور نشود که کلیه شهروندان با ارائه مدارک و رعایت شروط ذکر شده می‌توانند پاسپورت دریافت نمایند و به عبارتی تمامی افراد امکان گرفتن پاسپورت را ندارند؛ البته عمدتا به طور موقت. در واقع دارا بودن برخی شرایط، می‌تواند شخص را از دریافت پاسپورت منع نماید. این شرایط عبارتند از:

• ممانعت خدمت سربازی آقایان
• ممانعت مهریه به اجرا گذاشته و پرداخت نشده برای آقایان
• عدم اجازه برای بانوان از سمت شوهر، پدر یا قیم قانونی
• عدم اجازه خروج افراد زیر 18 سال از سوی پدر یا قیم قانونی
• دستور کتبی مسئولین قضایی مبنی بر منع خروج از کشور (موقت یا حتی دائمی)
• دستور مراجع قضایی دال بر اتهام جرم به فرد تا اثبات (یا رد) آن
• دستور مراجع قضایی دال بر مجرم بودن شخص بسته به نوع ارتکاب و مدت کیفر
• دستور مراجع قضایی دال بر عدم اجازه خروج افرادی از کشور که خلاف مصلحت کشور باشد
• دستور مراجع قضایی برای بدهکاران مالیاتی، بدهکاران به اداره ثبت اسناد و یا دادگستری، بدهی به بانک، چک نقد نشده، سفته و...
• حالتی که فرد از نظر قانونی هیچ منعی نداشته اما به دستور نهادهای امنیتی، خروج فرد از کشور برای وی ممکن است خطر داشته باشد

منابع داده، آماری و سنجش مختلفی در دنیا در زمینه اعتبار پاسپورت هر کشور وجود دارد که می‌توان گفت معروف ترین آن "شاخص پاسپورت هنلی" (The Henley Passport Index) است که همه ساله و حتی در طول سال نیز پاسپورت کشورهای دنیا را رتبه بندی می‌نماید. مطابق با رتبه بندی شاخص پاسپورت هنلی در سال جاری میلادی، پاسپورت ایران رتبه 95 را از 106 رتبه موجود کسب کرده که متاسفانه رتبه بسیار بدی است. البته با وجود بیش از 200 کشور در جهان، علت رتبه بندی 104 تایی آن است که بسیاری از کشورها دارای رتبه یکسان هستند و بنابراین 104 رتبه از کل کشورهای رسمی جهان در سال جاری میلادی در شاخص پاسپورت هنلی وجود دارد.

با پاسپورت ایرانی به کدام کشورها می‌توانیم سفر کنیم؟

شما بدون نیاز به اخذ ویزا و تنها با داشتن پاسپورت ایرانی می‌توانید به برخی از کشورهای دنیا سفر کنید که از میان مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کشورهای زیر اشاره کرد. البته توجه داشته باشید که شما با داشتن گذرنامه ایرانی تنها می‌توانید برای مدت زمان مشخصی در هر یک از این کشورها بمانید.