پناهندگی و مهاجرت غیرقانونی چه معایبی دارند؟

• نویسنده: زهرا قمی
• اخبار مهاجرت

برای دریافت مشاوره رایگان جهت تحصیل در کانادا و استرالیا و انتخاب دانشگاه، بررسی کلیه مدارک و توانایی فردی شما و در آخر، تشکیل یک پرونده‌ی قوی مهاجرتی در کنار تیمی مجرب از متخصصین اخذ ویزای تحصیلی با داشتن مجوز رسمی از وزارت علوم، کافیست با شماره 02171400111 تماس بگیرید.

بسیاری از افرادی که قصد مهاجرت به کشوری دیگر را دارند، گمان می‌کنند که مهاجرت از طریق روش‌های رایج و مهمتر از همه، درست و عاقلانه همچون مهاجرت تحصیلی، مهاجرت کاری و... هزینه زیادی در دارد. همچنین روش‌های متداول از بابت صلاحیت‌های مد نظر بسیار سخت بوده و از نظر زمانی، دارای پروسه‌های طولانی مدت هستند. به همین دلیل یک سری به دلیل یک یا چند دلیل از جمله از بین دلایل مذکور می‌کوشند تا از طریق راه‌های غیرقانونی، به کشوری دیگر مهاجرت کنند و به تصور خودشان دغدغه‌های سختی راه، هزینه‌ها و مدت زمان را نداشته باشند. غافل از اینکه روش‌های غیرقانونی همچون پناهندگی مشکلات و خطرات متعددی در بر داشته که موقعیت فرد را تحت الشعاع قرار می‌دهد. همچنین در 3 مورد ذکر شده باید از همین ابتدا گفت که اصلا اینطور نیست و بلکه اتفاقا در بسیاری از مواقع برعکس نیز می‌باشد. ما در این مقاله پیرامون همین موارد می‌خواهیم صحبت کنیم.

مهاجرت غیرقانونی چیست و چه خطراتی دارد؟

منظور از مهاجرت غیرقانونی این است که فرد یا گروهی از افراد بدون داشتن مجوز مربوطه و ویزا، به خاک یک کشور وارد شوند و قوانین مهاجرتی آن کشور را نقض کنند. به عنوان مثال، شخصی برای رسیدن به خاک کانادا به جای بهره‌مندی از روش‌های متداول مانند تحصیل در کانادا یا ویزای کاری و... از طریق راه‌های آبی به صورت قاچاقی وارد خاک این کشور شود. مهاجران غیرقانونی به جای آنکه از روش‌های مرسوم، فرآیند مهاجرت را طی کنند، از طریق قاچاق‌برها و به صورت پنهانی وارد کشور مقصد می‌شوند. سالانه افراد زیادی در قایق‌های گروهی به دریا می‌افتند یا از شدت گرسنگی و سختی‌های راه یا طمع افراد دخیل در قاچاق انسان، جان خود را از دست می‌دهند. برخی از مهاجران غیرقانونی افرادی هستند که به دلیلی از کشور خود گریخته‌ و ممکن است مورد پیگرد قانونی باشند.

مهاجرت غیرقانونی در اغلب موارد، از سوی کشورهای با وضع اقتصادی، سیاسی و... وخیم به سمت کشورهای مرفه‌تر و آزادتر اتفاق می‌افتد. عمدتا هم به دلیل ریسک‌های بالای این روش مهاجرتی، معمولا افراد، مقاصد برتر مهاجرتی را انتخاب می‌کنند تا با این ریسک و سختی حداقل به مقصدی رویایی دست پیدا کنند. افراد خاطی که از این روش‌های غیرقانونی مهاجرت کرده، در صورت شناسایی در کشور مقصد دستگیر شده و سپس به کشور خود دیپورت می‌شوند و قطعا برای سفرهای بعدی به آن کشور به مشکل برمی‌خورند؛ مگر آنکه شخص با رسیدن به خاک مقصد چه قانونی و چه غیرقانونی، اعلام پناهندگی نماید. در صورتی که شخص دلیل محکم برای پناهندگی داشته باشد و کشور مقصد نیز جزء کشورهای عضو کنوانسیون ژنو (و در نتیجه قبول کننده کیس پناهندگی) باشد، می‌تواند پروسه پناهندگی را طی نماید و به آن شخص نیز پناهنده گفته می‌شود که در این باره بیشتر توضیح خواهیم داد.

پناهنده کیست؟

پناهنده به فردی گفته شده که عموما از روی یک سری دلایل مانند شرایط سخت زندگی در کشور مبدا و خاک خود در زمینه مشکلات معیشتی، وخامت اوضاع سیاسی کشور خود، به دلایل چالش‌های قومیتی و مذهبی و... به کشور دیگر رفته و درخواست اقامت از طریق پناهندگی را می‌دهد. در این حالت می‌بایست در خطر بودن زندگی شخص (مانند خطر جان وی، احتمال زندان رفتن و...) بنا به دلایلی مانند مسائل سیاسی، مذهبی، قومیتی و نژادی، جنگ و... در کشور مقصد به افسران مهاجرتی اثبات شود تا برای شخص تشکیل پرونده صورت گیرد.

در صورتی که با درخواست و به اصطلاح کیس پرونده‌ی پناهندگی شخص موافقت شود، به شخص به جای پناهجو، عنوان پناهنده اطلاق خواهد شد و تا دریافت اقامت کشور مقصد می‌بایست در آن کشور و تحت شرایط و محدودیت‌های خاص (مانند زندگی در کمپ، عدم حق تحصیل و کار و...) مدتی خاص و معین شده را سپری نماید. در مسیر پناهندگی، شخص امکان بازگشت به کشور خود را نخواهند داشت، حداقل تا وقتی که پاسپورت کشور مقصد را دریافت نماید و ضمن اینکه پس از آن همچنان سفرهای شخص چک شده و در صورت سفر به کشور مبداء ممکن است حتی با داشتن شهروندی کشور مقصد، این حق یعنی حق اقامت و شهروندی از وی سلب گردد.

بر اساس کنوانسیون ژنو که در سال 1951 تصویب گردید، اکثر کشورهای جهان از جمله کشورهای توسعه یافته و غربی که پیرامون آن به توافق رسیده و آن را امضا کرده‌اند، مطابق این توافق رسیدگی به درخواست اشخاصی که تحت عنوان شرایط اشاره شده به دنبال پناهندگی هستند، وظیفه به شمار می‌رود. در ادامه هم در صورت موجه بودن دلیل پناهندگی وی، مقامات مربوطه آن کشور موظف به پناه و اسکان دادن به آن شخص هستند.

پس از تشکیل پرونده پناهندگی برای فرد و تا مشخص شدن تکلیف متقاضی در کشور مقصد، آن شخص باید مدتی را معمولا بین 3 ماه تا حتی بیش از 2 سال بسته به کشور مقصد و شرایط مقصد در آن زمان، در کمپ‌های مخصوص پناهندگان سپری نماید که در این مدت نیازهای اولیه زندگی شخص پناهنده از جمله محل اسکان و خواب، خوراک و پوشاک، خدمات درمانی و بهداشتی و حتی پول تو جیبی به صورت هفتگی یا ماهانه تامین خواهد شد.

آیا مهاجرت از طریق پناهندگی راحت‌تر است؟

با توجه به شرایط ذکر شده در بخش‌های ماقبل، ممکن است بسیاری فکر کنند که پناهندگی نه تنها خرج نداشته بلکه یک مسیر راحت برای اخذ اقامت کشور مقصد است. همچنین ممکن است این طرز تفکر مهلک که در پروسه پناهندگی، صرفا مسیر و روش رسیدن به کشور مقصد راحت است و از آن به بعد همه چیز راحت شده نیز ممکن است نیز در ذهن شخص تداعی شود. در این پروسه شخص احتمالا فکر می‌کند که بدون دردسر و بدون نیاز به هیچ زحمتی، مایحتاج وی، تامین خواهد شد و سپس در صورت موافقت نهایی با کیس پناهندگی، به وی اقامت آن کشور داده می‌شود. البته ظاهر امر و کلیت پروسه شاید لفظا اینگونه تعریف شود اما در عمل و آنچه که خود شخص پناهنده تجربه کرده و همچنین برای بعدها چه عواقبی در انتظار اوست، زمین تا آسمان تفاوت وجود دارد. حال بدون توضیحات اضافه‌تر، به اصلی‌ترین معایب و مشکلات مهاجرت از طریق پناهندگی اشاره خواهیم کرد.

مهاجرت از طریق پناهندگی چه معایبی دارد؟

همانطور که اشاره کردیم، بنا به توضیحات داده شده باز هم تا به اینجای کار هنوز هم بسیاری از افراد گمان می‌کنند که پناهندگی حالتی ساده و ایده‌آل حداقل در شرایط بحرانی برای مهاجرت است. کم نیستند ایرانیانی که به محض ورود به کشور مقصد درخواست پناهندگی می‌کنند، بی‌خبر از آنکه پناهندگی چه عواقبی برای آنان داشته که خودشان را از روی بی خبری، درگیر این عواقب می‌کنند. در ادامه با مهم‌ترین دلایلی که پناهندگی را به بدترین روش مهاجرتی تبدیل می‌کند آشنا خواهید شد:

هزینه‌های گزاف مالی

بر خلاف تصور افراد، مهاجرت غیرقانونی از طریق پناهندگی نه تنها کم‌هزینه نیست، بلکه حتی شواهد نشان می‌دهد که سالانه هزاران نفر در دام کلاهبرداران و افراد سودجو می‌افتند که از این طریق، مبلغ هنگفتی را از آن‌ها طلب کرده و موجب خسارات مالی قابل توجهی به خود می‌شوند. موسسات و افرادی که با وعده یک زندگی رویایی، هزینه‌ای زیاد را از متقاضیان دریافت می‌کنند، در عمل همانند جنایتکارانی هستند که جان شما را به قیمت به دست آوردن سود شخصی خود در خطر می‌اندازند. در حالی که حتی در موارد قابل توجه، شما می‌توانید با هزینه‌ای به مراتب کمتر از طریق روش‌های غیرقانونی، مهاجرتی از روش دست داشته باشید. برخی هم مستقیما از طریق مرزهای آبی و زمینی کشورها، به قاچاقچیان شناخته شده در آن نواحی، مجددا پول و هزینه قابل توجهی را مستقیما پرداخت می‌کنند که صرفا جابجایی به مقصد را برایشان انجام دهند که در این حالت هم هزینه‌ها کم نخواهد بود.

خطرات جانی

مهاجرت غیرقانونی تنها از لحاظ مالی موجب خسارت نشده و برای سلامتی و حفظ جان شما نیز خطرناک است. از آنجایی که پناهندگان و مهاجران از روش‌های مرسوم رفت و آمد استفاده نکرده و به صورت قاچاقی سفر می‌کنند، خطرات بسیاری را باید در این راه از سر گذرانند. به ویژه مهاجرت‌های قاچاقی به کشورهایی که از دو یا بیش از دو مرز کشور نیاز به عبور باشد، شدت این خطر را به صورت تصاعدی افزایش می‌دهد. برای مثال برای جابجایی‌های از طریق دریا، افراد زیادی در کشتی‌های باری، کانتینرها، کامیون‌ها و قایق‌ها بر اثر خفه‌شدگی یا غرق شدگی جان خود را از دست می‌دهند. بر اساس آمار اعلام‌شده توسط سازمان بین‌المللی مهاجرت، سالانه بیش از 4000 نفر در مهاجرت‌های غیرقانونی جان خود را از دست می‌دهند و بسیاری از آمار و بیش از این اعداد و ارقام یقینا در دسترس نیستند. همچنین در این مسیر زنان و کودکان از همه لحاظ آسیب پذیرتر هستند و بسیاری از موارد، مورد آزار و اذیت قرار گرفته و کودکان همراه نیز با انواع مشکلات روحی و جسمی روبه‌رو می‌شوند. حتی برخی از افراد ممکن است ناخواسته در شبکه‌های قاچاق انسانی گرفتار شوند.

احتمال رد شدن پرونده به دلیل کثرت و شباهت

در حال حاضر مهاجرت از روش پناهندگی ممکن است انتخاب افراد بسیار زیادی باشد؛ حتی افرادی که در آرامش کامل زندگی خود را در کشور مبدا خود دارند! آن هم به دلیل همان افکار خیالی یعنی راحتی این روش از بابت هزینه، مدت زمان، صلاحیت‌های لازم و... بنابراین افراد با استفاده از فرصت‌های پناهندگی، فرصت‌ها از افراد واقعی نیازمند به پناه (مانند افراد از کشورهای جنگ زده، افراد واقعا در خطر و...) را در یک کشور ایده‌آل سلب می‌کنند. البته خوشبختانه کشورهای مقصد نیز از این قضایا کاملا با خبر بوده و به راحتی درخواست پناهندگی را قبول نمی‌کنند؛ مگر آنکه به طور کامل در خطر بودن زندگیتان به آن‌ها ثابت شود. یک مثال ساده؛ الان دیگر مانند 10 الی 15 سال پیش نیست که شما با رسیدن به مقصد و اعلام تغییر دین، درخواست پناهندگی نمایید و اینطور باشد که کشور مقصد به راحتی درخواست پناهندگی شما را قبول کند!

زندگی در کمپ‌های پناهندگی

پناهندگان پس از ورود به یک کشور باید بتوانند ابتدا ادعای خود را مبنی بر دلیل پناهنده شدن در کشور مقصد اثبات کنند. این امر فرآیندی قضایی را به دنبال داشته که در بسیاری از پرونده‌ها منجر به رد درخواست فرد پناهجو می‌گردد. افرادی که موفق می‌شوند تا در کشور مهمان باقی بمانند، باید ابتدا مدتی را در کمپ‌های پناهندگی زندگی کنند تا اجازه ورود به جامعه به آن‌ها اعطا شود. این مدت زمان از دو سه ماه شروع شده و حتی ممکن است به بیش از 2 سال هم طول بکشد (مانند وضعیت فعلی کشور آلمان). زندگی در کمپ‌های پناهندگی به مراتب بسیار سخت و تحقیرآمیز است. درست است که در سال‌های اخیر کشورهای توسعه‌یافته امکانات متعددی را برای راحتی پناهندگان در نظر گرفته و امکانات اولیه زندگی را در اختیارشان قرار می‌دهند اما باز این بخش بد زندگی در کمپ‌ها را نتوانسته کم‌رنگ کند.

کار مخفیانه و غیرقانونی

پناهندگان به محض ورود به کشور مقصد، اجازه اشتغال نخواهند داشت و باید ابتدا بتوانند اقامت موقت آن کشور را بدین منظور دریافت کنند که خود فرایندی طولانی دارد. به عبارت دیگر اگر در این مدت نیاز به کسب درآمد داشته باشید، باید مخفیانه و به صورت غیرقانونی کار کنید که ممکن است تبعات منفی زیادی را برای شما به همراه داشته باشد. برای مثال بسیاری این ریسک را کرده و حتی در همان کمپ‌های پناهندگی هم به کارهای سیاه برای کسب حتی کمی درآمد، مشغول می‌شوند.

عدم امکان بازگشت به خانه

پناهندگان پس از ورود به کشور مقصد ادعا می‌کنند که امکان زندگی در کشور خود را نداشته و از شرایطی سخت گریخته‌اند. در نتیجه هرگونه راه ارتباطی با نمایندگان کشور خود یا حتی اقدام به بازگشت، موجب از بین رفتن وضعیت فرد به عنوان یک پناهجو می‌گردد. فرد پناهنده به معنای حقیقی باید قید بازگشت به کشور مبداء را حتی برای یک سفر ساده بزند. این قانون فقط محدود به پروسه قبولی کیس پناهندگی، اخذ اقامت آن کشور و در نهایت اخذ پاسپورت و شهروندی آن کشور نمی‌شود و شخص ممکن است با سفر به کشور مبدا حتی با داشتن شهروندی کشور مقصد، حق اقامت و شهروندی بدست آمده را از خود سلب نماید. همین اتفاق همین چند وقت پیش برای یکی از مشاهیر ایرانی که مهاجرت به کانادا از طریق پناهندگی کرده اما پس از چندین سال اقامت و داشتن شهروندی این کشور، به ایران سفر کرده اتفاق افتاده است که اداره مهاجرت کانادا در حال حاضر برای دیپورت و سلب شهروندی وی، در حال تصمیم‌گیری است.

سلب فرصت مهاجرتی از افراد درجه 1 خانواده

به طور خلاصه اگر بخواهیم بگوییم، برای مثال بر فرض آنکه شما با موفقیت به کشور مقصد مهاجرت کرده، درخواست پناهندگی داده، با پرونده پناهندگی شما موافقت شده و بعد مدتی اقامت دائم و حتی شهروندی این کشور را اخذ کردید، اگر یکی از اشخاص خانواده شما بخواهد از یکی از طرق صحیح مانند مهاجرت تحصیلی، کاری و... به آن کشور مهاجرت کند؛ حال هر چقدر هم که دارای صلاحیت‌های لازم و بالا باشد اما ممکن است به دلیل کیس پناهندگی شما به عنوان خانواده درجه 1 شخص مذکور، اداره مهاجرت نسبت به آن شخص دید منفی پیدا نماید. بنابراین پرونده مهاجرتی آن شخص از خانواده شما رد شده و یا در بهترین حالت، آن شخص شانس خیلی کمی برای ویزا شدن خواهد داشت.

نارضایتی مردم کشور مقصد

در کشورهایی که پناهنده زیاد شده، مانند کشورهای اروپایی نزدیک به کشورهای جنگ زده در خاورمیانه که آلمان واضح‌ترین مثال آن است، دید شهروندان نسبت به پناهندگان اصلا خوب نیست. هر چند که شهروندان آن کشور از روی وجدان با افراد پناهجو همدردی کرده اما اول و آخر، نوع دید نسبت به پناهجویان به عنوان سربار آن کشور است. در واقع خرج پناهجویان عملا از حق و جیب مردم و مالیات جمع شده‌ی آن کشور خواهد بود و این نارضایتی مردم کشور مقصد کاملا قابل توجیه است.

عدم حقوق برابر شهروندی تا سال‌ها

حتی یک شخص که از روش کاملا قانونی به کشور مقصد مهاجرت کرده، تا شهروند آن کشور نشود، ممکن است در مواردی هر چند جزئی اما همچنان دارای تفاوت در حق و حقوق شهروندی با شهروندان آن کشور داشته باشد و تا زمان دریافت پاسپورت آن کشور، این وضعیت حاکم خواهد بود. حال شما همین وضعیت را برای حالت پناهندگی در نظر بگیرید و به ویژه در خصوص موارد ذکر شده در بند بالا. برای مثال فرض به شما اجازه کار داده شود اما اگر کارفرما بداند که شما بدون ویزای کار و با پناهندگی به این کشور آمده و بنا به اجازه‌ی داده شده دنبال کار هستید، به سختی شما را استخدام می‌نماید. دیگر هم نیاز به توضیح ندارد که چرا دید آن کارفرما به شمای پناهنده با شخصی که با ویزای کاری یا تحصیلی وارد این کشور شده و دارای صلاحیت‌های بالایی هست، زمین تا آسمان تفاوت داشته باشد.

مشکلات روحی و روانی جدی در فرد

به دلیل کلیه موارد توضیح داده شده در کلیه بندهای بالا و در کل، به دلیل یک عالمه سختی و مشقت مسیر پناهندگی، از مسیر رسیدن به خاک مقصد گرفته تا لحظه اسکان در کمپ کشور مقصد و سپری کردن مدتی طولانی در وضعیتی بسیار بد، مشکلات روحی و روانی بسیار جدی در فرد ایجاد شده و ممکن است تا سالیان سال و حتی سال‌ها پس از اخذ تابعیت مقصد، در وجود و روح و روان فرد باقی بماند.