آمار و جمعیت ایرانیان خارج از کشور 2023

• نویسنده: نریمان پارسا
• اخبار مهاجرت

مهاجرت امریست که همواره در طول تاریخ در بین بشریت در جریان بوده است؛ حتی آن زمان‌هایی که چیزی تحت عنوان کشور و مرز وجود نداشته بود. اما بحث ما در این مطلب، بیشتر بررسی و ارائه آمار بر روی عصر جدید خواهد بود و به عبارت وضح‌تر از زمان وجود تمدن مدرن‌تر در کشورها و در نتیجه وجود قاره‌ها و مرزبندی‌های کشوری و عمدتا در یک قرن و نیم قرن اخیر. مهاجرت در بین همه‌ی کشورهای دنیا اتفاق افتاده است؛ حتی در بهترین کشورهای دنیا برای زندگی و مهاجرت دلایل بسیاری می‌تواند وجود داشته باشد که عمدتا یا به دلیل نارضایتی‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، جغرافیایی و... در کشور مبداء بوده و یا به این دلیل که با وجود مساعد بودن تقریبا کلیه شرایط مقصد، شخص تحت تاثیر یک نوع کمال‌گرایی، آینده و زندگی خود را در جای دیگری از جهان می‌بیند؛ حال می‌تواند به دلیل موقعیت جغرافیایی، آب و هوا و زیبایی‌های آن کشور بوده، چه برای امور اشتغال و امرار معاش و چه برای تفریح و گذراندن دوران بازنشستگی، مهاجرت تحصیلی و...

به طور تقریبی، چیزی در حدود 250 میلیون نفر در جهان، مهاجر هستند؛ یعنی در حال زندگی در خانه مادری خود نیستند. البته بدست آوردن آمار دقیق تعداد مهاجران چیزی سخت و تقریبا غیر ممکن به ده‌ها دلیل است. از جمله آنکه در بسیاری از موارد شاید امکان آمارگیری حداقل از نوع دقیق وجود نداشته و یا اینکه بسیاری از مهاجرت‌ها و تغییرات در زمان کوتاه رخ دهند و قابل ثبت نباشند. برای مثال اگر بخواهیم تعداد ایرانیان در یک کشور اروپایی را بررسی کنیم، حتی در هر ماه، آمار ممکن است به میزان قابل توجهی تغییر کند و فرد سیتیزن اروپا به دلیل وجود موقعیت فراهم، به راحتی به کشور اروپایی دیگری مهاجرت کند اما برای مثال اگر بخواهیم تعداد ایرانیان در کل قاره‌ی اروپایی را بررسی کنیم، این عدد بدست آمده دقیق‌تر بوده و همچنین تغییرات آن کمتر یا حداقل با نظم و روتین مشخص‌تری خواهد بود.

بنابراین درباره جمعیت مهاجر ایرانی در برون از مرز عین این قضیه صادق است و بنابراین اگر نخواهیم به آمارهای رسمی و موجود بسنده نماییم و به صورت واقع گرایانه بیاییم تاریخ را بررسی کنیم، تعداد ایرانیان مهاجر در جهان رقمی بین 4 تا 10 میلیون نفر می‌تواند باشد. چرا که اگر تاریخ را بررسی کنیم، می‌بینیم که وقایع و دوران زیادی ثبت شده اما برای آن آمار و ارقام حداقل در زمینه مهاجرت ثبت نشده است. یا اینکه تعریف هر سازمان آماری از واژه مهاجر می‌تواند با سازمان دیگر فرق داشته باشد. یا همچنین به دلیل تغییرات سریع و غیر قابل رهگیری، عدد دقیقی همواره در دست نباشد.

اما برای آنکه رقمی قابل استناد و مشترکی را بررسی کنیم، ما نیز به همان آمارهای رسمی از سازمان‌های سرشماری جهانی یا مربوط به هر کشور استناد می‌کنیم. با استناد به این آمار تعداد ایرانیان مهاجر خارج از کشور چیزی در حدود 4 میلیون نفر است و بنابراین با استناد به همین آمارها، تعداد ایرانیان در هر کشور نه چندان دقیق اما تا حد امکان واقع‌گرایانه شده و به آماری مشترک دست خواهیم یافت. در ادامه به معرفی مختصر کشورهای دارای بیشترین جمعیت مهاجر ایرانی خواهیم پرداخت.

آمریکا

کشور ایالات متحده آمریکا چیزی در حدود 1 میلیون و 900 هزار نفر (تقریبا 2 میلیون نفر) جمعیت ایرانی در خود دارد که رتبه نخست جهانی را از نظر وجود تعداد مهاجران ایرانی در خود دارد. بزرگترین موج مهاجرت ایرانیان به آمریکا از سال 1979 میلادی به بعد اتفاق افتاده است. آمار جالب دیگر اینکه از این جمعیت چیزی در حدود 850 هزار نفر یعنی حدود نصف جمعیت ایرانی در آمریکا در ایالت کالیفرنیا و عموما شهر لس آنجلس متمرکز است و بنابراین در لیست القاب شهر لس آنجلس، نام "تهرانجلس" نیز دیده می‌شود (درست مانند لقب تهرانتو برای شهر تورنتو در کانادا) و جالب آن که لس آنجلس قبل از سال 1357 شمسی، یکی از شهرهای خواهرخوانده با شهر تهران بود. البته قرارگیری آمریکا در رتبه یکم از نظر میزبانی جمعیت مهاجر ایرانی جای تعجب ندارد؛ چرا که آمریکا به سرزمین مهاجرپذیری، چند فرهنگی و چند ملیتی مشهور است و رتبه یکم بودن آمریکا از نظر تعداد جمعیت مهاجر، درباره بسیاری از کشورهای دیگر نیز عینا صادق است.

کانادا

کانادا میزبان بیش از 400 هزار نفر ایرانی در خود می‌باشد. این کشور در حال حاضر اولویت اول ایرانیان برای مهاجرت است. چرا که نه تنها از یک سوی، کشور آمریکا در طی چندین سال اخیر و عمدتا از سال 2016 به بعد، درهای خود را به روی چندی از کشورها و از جمله شهروندان ایرانی بسته و مهاجرت به این کشور هر روز سخت‌تر از دیروز برای ایرانیان شده، از سوی دیگر نیز کشور کانادا هر روز بیشتر از دیروز نه تنها کشوری بی نظیر و فوق‌العاده‌تری برای زندگی و مهاجرت شده، بلکه بنا به سیاست‌های اداره مهاجرت این کشور، روش‌های مهاجرت به آن راحت، متنوع و انعطاف پذیر می‌باشد؛ از جمله برای ایرانیان. این کشور به ویژه از سال 2023 میلادی به بعد قرار است هر ساله میزبان بیش از 500 هزار مهاجر جدید (یعنی اعطای اقامت و شهروندی) باشد.

کانادا همچنین هر ساله نیز میزبان بیش از 600 هزار دانشجوی بین‌المللی در خود می‌باشد.البته تحصیل در کانادا در چندین سال اخیر به عنوان بهترین و راحت ترین گزینه برای مهاجرت به این کشور، اخذ مجوز کار و دستیابی به اقامت دائم تلقی می‌شود. به زبان خلاصه در طی این سال‌ها به همان میزان که آمریکا از گزینه مهاجرتی برای خیلی‌ها حذف شده، کانادا به همان میزان به عنوان مقصد رویایی متقاضیان مهاجرت شناخته شده است.

آلمان

آلمان که رتبه 1 اقتصادی در اروپا و رتبه 4 اقتصادی در کل دنیا بوده، میزبان 319 هزار ایرانی در خود است و به عنوان بهترین مقصد در قاره‌ی اروپا برای مهاجرت، کار، زندگی و... شناخته می‌شود و البته با رقابت در کشور انگلیس. آلمان نیز مانند کانادا درهای خود را به روی همه ملیت‌ها باز گذاشته و همچنین از روش‌های مهاجرتی بسیار متنوعی همایت می‌نماید.  ایرانیان به این کشور عمدتا از دو روش مهاجرت کاری و مهاجرت تحصیلی مهاجرت می‌کنند. تحصیل در کشور آلمان مزیت بزرگی که داشته این است که تحصیل در این کشور به زبان آلمانی حتی برای دانشجویان بین‌المللی رایگان می‌باشد. از طرف دیگر روش‌های مهاجرت کاری به این کشور بسیار متعدد بوده و همچنین وجود روش‌های ترکیبی تحصیل و کار (مانند دوره‌های آوسبیلدونگ در آلمان و...)

انگلیس

انگلیس که به طور واضح‌تر در این مطلب به پادشاهی متحده بریتانیا اشاره داشته و این پادشاهی متحده شامل کشورهای انگلیس، اسکاتلند، ولز و ایرلند شمالی شده، میزبان بین 100 تا 350 هزار ایرانی در خود می‌باشد که علت مشخص نبودن عدد دقیق، همان موارد ذکر شده در ابتدای مقاله است. اما تخمین ایرانیان در انگلیس بیش از 100 هزار نفر به طور قطعی بوده اما از طرفی هم بعید است که تا به حال این آمار از میزان 350 هزار نفر فراتر رفته باشد. بریتانیا قدرت دوم اقتصادی در اروپا و قدرت پنجم اقتصادی در جهان (و در هر دو مورد پس از کشور آلمان) می‌باشد و این کشور در کنار آمریکا به عنوان برترین مقصد تحصیلی جهان از بابت دانشگاه‌ها و قوی بودن نظام آموزشی (و همچنین یکی از گرانترین مقاصد تحصیلی جهان) تلقی می‌گردد. همچنین کیفیت کار و اشتغال، زندگی، رفاه، پیشرفت و در کل هر شاخص کیفیتی زندگی در این کشور بسیار بالا می‌باشد.

امارات متحده عربی

کشور امارات متحده‌ی عربی میزبان بیش از 300 هزار نفر ایرانی است. البته این آمار در هر لحظه که بخواهد ازش صحبت شود، به احتمال خیلی زیاد آمار دقیقی نخواهد بود و بنا به دلایل متعدد، تغییرات تعداد مهاجران ایرانی در این کشور در طی کوتاه مدت، قابل توجه است؛ حال می‌خواهد کمتر باشد و حال بیشتر و عمده دلیل آن این است که اکثر ایرانیان به عنوان نیروی کار در حال حاضر در این کشور بوده و شاید همچنان شهروندی این کشور را نداشته باشند. اما در کل چیزی که امارات را بسیار مورد توجه ایران و در کل، همه‌ی کشورهای اطراف قرار داده، حال جدای از اقتصاد بزرگ آن، یکی اینکه موقعیت‌های شغلی فراوانی که در این کشور با بهترین حقوق‌ها و دستمزدها فراهم شده و دیگر آنکه ارزش بالای ارز کشور امارات است که همه را وسوسه به اشتغال در این کشور می‌نماید. هر ریال عمان در حال حاضر معادل 2.6 دلار می‌باشد.

سوئد

کشور سوئد میزبان قریب به 127 هزار ایرانی در خود می‌باشد. سوئد و در کل کشورهای حوزه اسکاندیناوی (نروژ، سوئد و فنلاند) و در کل کشورهای نوردیک (همان کشورهای نامبرده + دانمارک و ایسلند) مورد توجه جهانیان و از جمله ایرانیان برای مهاجرت بوده است و به ویژه متقاضیانی که بیشتر به دنبال کشورهای آرام‌تر، کم هیاهوتر و با امنیت، با آرامش، قانونمندی، برابری و عدالت سیاسی، اجتماعی و نژادی بیشتر هستند. سوئد در بین این کشورها بسیار به کشور برابری‌ها شهرت دارد. شما به عنوان یک شهروند در این کشور تساوی، برابری و عدالت را به معنای واقعی در حقوق اجتماعی، اشتغال و کاریابی، میزان حقوق، درآمد و... تجربه خواهید نمود.

ترکیه

ترکیه که به عنوان کشور همسایه، سالانه میزبان بیش از 2 میلیون توریست صرفا از کشور ایران بوده، به طور تخمینی میزبان 126 هزار ایرانی می‌باشد. ترکیه که در گذشته بیشتر به عنوان یک مقصد تفریحی و مسافرتی برای ایرانیان تلقی می‌شده، در سال‌های اخیر با توجه به تجربه‌ی موفق و دلپذیر از زندگی و مهاجرت به این کشور از سوی تعداد قابل توجهی از هموطنان، بسیار مورد استقبال برای مهاجرت قرار گرفته است.

 اگرچه که این کشور همانند دیگر کشورهای مهاجرپذیر دیگر برنامه‌های متنوعی برای مهاجرت کاری، تحصیلی و... داشته اما یکی از دیگر مزایای این کشور نسبت به مقاصد مهاجرتی محبوب دیگر، این است که ترکیه اجازه‌ی اخذ اقامت و شهروندی این کشور را صرفا با خرید ملک و بدون نیاز به هیچ شرط دیگر فراهم می‌نماید. از طرف دیگر مبلغ در نظر گرفته شده در این کشور برای اخذ شهروندی از طریق خرید ملک، این است که حداقل مبلغ تعیین شده (250 هزار دلار آمریکا) نسبت به دیگر مقاصد مهاجرتی که از طریق خرید ملک اقامت می‌دهند، کمتر است. از سوی دیگر ترکیه کشور همسایه بوده و از نظر نزدیکی و همچنین رفت و آمد حتی با اقوام و آشنایان به دلیل نبود معضل ویزا، بسیار دارای مزیت نسبت به دیگر مقاصد است.

استرالیا

استرالیا نیز مشابه کانادا و عمدتا به همان دلایل شرح داده شده در بند مربوط به کانادا، سالیان سال مورد توجه ایرانیان قرار گرفته است. اما به دلیل بزرگی این کشور و پراکندگی شهرها و در نتیجه پراکندگی جمعیت آن و همچنین قدمت مهاجرتی دراز مدت اما با روندی آرام‌تر، شاید نتوان یک عدد دقیق و قطعی را اعلام کرد اما تخمین زدن می‌شود که حداقل 120 هزار ایرانی در استرالیا به عنوان مهاجر حضور دارند. استرالیا اگرچه که نسبت به کانادا برای مهاجرت کاری پروسه راحت تری داشته اما همانند کانادا، گزینه‌ی تحصیل در استرالیا نیز راحت ترین روش برای اخذ ویزای این کشور و در نهایت دستیابی به اقامت دائم این کشور و شهروندی استرالیا تلقی می‌گردد.

عراق

عراق که کشور همسایه بوده، اگرچه که از نظر عموم و اکثریت، به عنوان مقصد مهاجرتی خوبی تلقی نشده، اما در طول تاریخ و همچنین بنا به تعداد قابل توجهی از مهاجرت‌های کاری موقت به این کشور، به طور تقریبی میزبان بیش از 110 هزار نفر ایرانی در خود می‌باشد. البته این را هم در نظر بگیریم که بخش قابل توجهی از ایرانیان در این کشور نیز کردهای ایرانی هستند که در کردستان عراق اقامت دارند.

فرانسه

فرانسه که از دیگر مقاصد رویایی جهان هم برای سفر، تفریح و گردش بوده و همچنین برای مهاجرت و زندگی، تخمین زده می‌شود که میزبان بیش از 90 هزار ایرانی در خود باشد. با نگاه کمی به شهرهای اصلی و بزرگ فرانسه و به خصوص قلب آن پاریس، اوج حضور روح هنری، مهندسی، تکنولوژی، مدرنیته و صنعتی بودن را در آن می‌توان مشاهده نمود و همچنین کیفیت زندگی در این کشور، اشتغال و درآمد، کیفیت تحصیل و نظام آموزشی، تفریح و فراغت، آرامش و امنیت و... در سطح بسیار بالایی قرار دارد.

پاکستان، ترکمنستان، افغانستان و...

کشورهایی مانند، پاکستان، ترکمنستان، افغانستان، ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان و... که یا همسایه و دارای مرز مشترک با ایران بوده و یا بسیار به ایران نزدیک هستند، به طور تخمینی در مجموع بیش از 150 هزار نفر ایرانی را در خود جای داده‌اند. منتهی از آنجایی که تقریبا همه‌ی کشورهای نامبرده اکثرا از دید عموم، کشورهای محبوب برای مهاجرت نبوده، بنابراین حضور ایرانیان در این کشورها (و عمدتا، فرزندان مهاجران ایرانی در آن‌ها) در طول تاریخی طولانی‌تر شکل گرفته است. و یا موارد دیگر مانند مهاجرت به این کشورها بنا به دلایل خاص و شخصی، برای کار، ازدواج و...

سایر کشورها

سایر کشورهایی که دارای جمعیت قابل توجهی از ایرانیان در خود بوده (حداقل 10 هزار نفر) از قرار زیر هستند. در میان این کشورها و پس از کشورهای مذکور تا به اینجای مقاله، کشور هلند در دنیا و اروپا بیشترین تعداد ایرانی به میزان 50 هزار نفر را در خود دارد. در این لیست که به ترتیب نزولی بوده، مابقی کشورها را می‌بینید که غالبا حداقل 20 هزار ایرانی یا در کمترین حالت 10 هزار ایرانی را در خود دارند:

• هلند
• اتریش
• ایتالیا
• دانمارک
• بلژیک
• سوئیس
• نروژ
• اسپانیا
• فنلاند
• نیوزلند
• کویت
• مالزی
• نیوزلند
• گرجستان
• هند
• قطر
• ژاپن
• سوریه
• چین
• روسیه
• لبنان
• تایلند
• قبرس
• مجارستان
• اوکراین
• مصر
• لهستان

تقسیم بندی بر اساس قاره

همانطور که پیش‌تر نیز به این قضیه اشاره گردید، بنا به تغییرات قابل توجه در کوتاه مدت، نبود و عدم انتشار آمار درست یا معتبر، عدم امکان آمارگیری و یا رهگیری پرونده‌های مهاجرتی و مسافرتی، شاید تخمین دقیق تعداد ایرانیان در هر کشوری ممکن نباشد. اما با تفکیک تعداد مهاجران ایرانی در جهان بر اساس قاره‌ها و قلمروها، ما را به عددی واقعی‌تر و دقیق‌تر نزدیک خواهد نمود. تقسیم بندی جمعیت ایرانیان مهاجر و خارج از کشور بر اساس قاره از قرار زیر می‌باشد:

• قاره آمریکا: 47 درصد و 5 کشور برتر عبارتند از: آمریکا، کانادا، برزیل، آرژانتین و مکزیک
• قاره اروپا: 29 درصد و 5 کشور برتر عبارتند از: آلمان، انگلیس، سوئد، فرانسه و هلند
• کشورهای عربی و قاره آفریقا: 14 درصد
• قاره آسیا و اقیانوسیه: 10 درصد